Niet de schrijver, de lezer moet fantasie hebben.
(Harry Mulisch)

zaterdag 21 december 2013

De Top Drie (13) van ...


Inge Michiels (1979) werkt als redacteur voor Cobra.be, de cultuurwebsite van VRT, en volgt er voornamelijk de literaire fictie. Ze heeft een boon voor de klassieke Russen, maar leest met overgave elk goed geschreven verhaal.

Nr 1.
Een boek lezen en het gevoel hebben dat je niet meer bent wie je was voor je eraan begon. Dat is wat Leven na leven van Kate Atkinson met mij deed. Het boek gaat over het leven van Ursula Todd, een vrouw die in 1910 wordt geboren, in een plaatsje niet ver buiten Londen. Wat volgt zijn verschillende scenario’s van haar leven: hoe haar kindertijd had kunnen zijn, hoe ze als jong meisje zwanger had kunnen worden (of niet), hoe ze met een Oostenrijker had kunnen trouwen of met een gewelddadige Brit, hoe ze eenzaam en alleen had kunnen doodvriezen in haar Londense appartement tijdens een koude oorlogsnacht. Dat toeval (of het lot?) onze levens stuurt, klinkt geweldig cliché. Maar de manier waarop Atkinson elk van die verhaallijnen tot in de puntjes uitwerkt, is indrukwekkend. Met de ‘rewind-knop’ doet ze bij de lezer telkens de hoop opflakkeren dat het zo niet hoeft te lopen, en stelt ze een nieuw mogelijk scenario voor. Man-vrouwrelaties, de verhouding tussen ouders en kinderen, het verlies van de onschuld en de verschrikkingen van oorlog. Het levert beklijvende, memorabele literatuur op.


Kate Atkinson. Leven na leven. Atlas/ Contact 2013, 480 p.

Nr 2.
Gajto Gazdanov vocht als jongeman mee in de Russische Burgeroorlog aan de zijde van de ‘Witten’ en belandde op z’n twintigste als vluchteling in Parijs. Daar ontstond op dat moment een omvangrijke Russische migrantengemeenschap (naar schatting vijftigduizend geëmigreerde Russen zochten er hun heil). De beginjaren betekenden voor Gazdanov ontbering en vechten om te overleven. Een baantje als taxichauffeur gaf hem uiteindelijk de ademruimte om over zijn ervaringen te schrijven. Melancholie, tristesse en defaitisme zijn basisingrediënten van zijn proza, maar ook een heel zwierige taal die hypnotiserend werkt en ons meevoert naar duistere kroegen en steegjes van het Parijs uit de jaren ‘20. Voor mij is Een avond bij Claire het mooiste boek van Gazdanov omdat hij op een ongekunstelde manier herinneringen ophaalt aan zijn jeugd in Rusland en aan de stompzinnige gruwel van de oorlog. Tegelijk weet hij de sfeer op te roepen van de vertwijfeling van een migrantenmilieu dat achterom blijft kijken en niet weet hoe het verder moet. Met Het fantoom van Alexander Wolf, de tweede roman die in het Nederlands is vertaald, vond Gazdanov een nieuw genre uit: de metafysische thriller. Hier heeft de naïviteit plaats geruimd voor een soort donker defaitisme. Maar het thrillerelement, de plot, is voor mij toch iets te gezocht.


Gajto Gazdanov. Een avond bij Claire. Vertaling: Helen Saelman. Wereldbibliotheek 2013, 160 p.

Nr 3.
Trein met vertraging is de tweede roman van Christophe Van Gerrewey. Ik vind hem een interessante schrijver omdat hij erin slaagt om met weinig (verhaal) veel (inhoud) te doen. In Trein met vertraging zijn een aantal treinreizigers tot elkaars gezelschap veroordeeld omdat hun trein om onduidelijke reden vertraging oploopt. Tussen de passagiers onderling is er nauwelijks interactie en toch zet Van Gerrewey mensen neer van vlees en bloed, met eigen drijfveren en aspiraties, en komt er op het einde een soort van ontknoping die toch voldoening schenkt. In een opiniestuk haalde Van Gerrewey scherp uit naar Marnix Peeters die heel wat publiciteit kreeg met het (omstreden) Natte Dozen. Volgens Van Gerrewey is het de term literatuur onwaardig, niet meer dan toogpraat. Van Gerrewey weigert ook om voor te lezen uit eigen werk, want daarmee zou hij zijn teksten onrecht aandoen. Hij gaat dus in tegen de trend van ‘de performende schrijver’. Een relschopper als W.F. Hermans of Gerard Reve, hadden we nog vandoen in onze Nederlandse Letteren vandaag. Het schoppen lukt Van Gerrewey al aardig, misschien gaat het met het schrijven wel dezelfde kant uit.


Christophe Van Gerrewey. Trein met vertraging. De Bezige Bij Antwerpen 2013, 238 p.

Geen opmerkingen: