De Top Drie (6) van

Elke Geurts (1973) debuteerde in 2008 met de verhalenbundel Het besluit van Dola Korstjens. In 2010 volgde Lastmens, een bundel met drie novelles. Momenteel werkt ze aan boek drie en geeft ze les in korte verhalen schrijven.

Nr 1.

Dit jaar las ik twee keer een boek met de titel Dorst.

In Dorst van Esther Gerritsen, waarin een dochter bij haar stervende moeder intrekt, trof de tragiek van de beschreven moeder-dochter verhouding me het meest. Het zit hem vooral in het feit dat je als lezer naarmate het boek vordert, steeds beter voelt dat de moeder en de dochter die niets met elkaar gemeen hebben, geen contact met elkaar kunnen maken, misschien proberen ze het niet eens echt, nooit, zelfs niet als de moeder sterft, maar dat ze juist in die onmogelijkheid tot het maken van contact op elkaar lijken - al manifesteert zich dat bij hen allebei op een tegenovergestelde manier - en daarom dus meer met elkaar gemeen hebben dan ze weten. Een afstandelijke moeder/dochter verhouding neerzetten is één ding, die andere kant daarbij ook tonen, zonder die ooit te benadrukken trouwens, zonder dat de personages zich er zelf erg van
bewust zijn, is een heel stuk ingewikkelder. Dat is hier heel goed gedaan.

Dorst van Michael Kumpfmüller was van een andere orde. Al gaat het ook over falend ouderschap. Maar deze keer letterlijk.
Een jonge moeder voor wie werkelijk alles teveel wordt, sluit haar twee kleine kinderen op in hun slaapkamer tijdens een hittegolf, zonder water, en het boek beschrijft de dertien lange dagen waarin de vrouw rond de flat cirkelt, haar ex, moeder, vrienden bezoekt, iedereen woont dicht in de buurt waar het drama zich aan het voltrekken is maar er wordt nooit doorgevraagd, niemand pakt door, en geen enkele keer heeft de vrouw zelf het lef om terug naar huis te gaan om haar kinderen te redden. Ze durft de waarheid steeds net niet onder ogen te zien. Al komt ze een keer tot aan de voordeur.
De afstandelijke, bijna zakelijke manier waarop Kumpfmüller deze vrouw beschrijft, maakt dat het verhaal haast niet te lezen is. Zo aangrijpend. Tegelijkertijd wordt het nergens sentimenteel en Kumpfmüller oordeelt nergens over de verkeerde keuzes van de vrouw. Als lezer blijf je steeds met je gedachte bij die kinderen, ook als de moeder ze vergeet. We zijn erbij maar we kunnen niets doen. De machteloosheid die je voelt na het lezen hiervan is net echt.

Nr 2.

Ik ontdekte dit jaar de korte verhalen van Lydia Davis. Bezoek aan haar man. Haar werk laat zich niet meteen kennen. Na een paar verhalen dacht ik: gekke stukjes. Nou én? Wat moet ik ermee? En: Waar gaat het over? Na een tijd merkte ik dat ik het boek er tijdens het schrijven soms bij pakte omdat het lezen ervan een bevrijdende werking had in mijn hoofd. Er was méér mogelijk. Lydia Davis creëert met elk van haar schrijfsels een heel nieuw venster op de wereld. Als je haar werk leest, lijkt alles ineens mogelijk. Buiten de tekst, zijn er geen conventies, kaders, traditionele structuren, er is niets waar je je als lezer (of als schrijver) aan vast kunt houden. Dat is een opluchting in een wereld waar veel vastligt. Alsof er toch een ontsnapping mogelijk is, in de literatuur dan tenminste. Ik kan er niet precies de vinger op leggen waar ‘m dat in zit. Maar het werkt.

Nr 3.

Eenzelfde effect, maar dan anders, had het autobiografische Waarom gelukkig zijn als je normaal kunt zijn van Jeanette Winterson op mij. Ze schrijft alles op wat ze wil zeggen over de zoektocht naar haar echte moeder en haar problematische verhouding met haar adoptiemoeder. Recht voor de raap. Rauw. Het lijkt erop alsof ze probeert ‘de waarheid’ op te schrijven en daarbij gewoon alle woorden gebruikt die ze nodig heeft. Ze is eerlijk. Ze schuwt niets. Ze lijkt niet te denken aan het effect van woorden of wat dan ook. Nee, ze schrijft alles op wat ze op wil schrijven.
‘Zo kan het ook!,’ dacht ik toen ik dat las. ‘Dat kun je ook gewoon doen. Alles letterlijk opschrijven.’
Exact opschrijven wat je wil is misschien wel het moeilijkste om te doen. Ook al lijkt het makkelijk.

Nu heb ik deze boeken opgeschreven als de beste van 2012, terwijl de verrassing van dit jaar voor mij de schrijver Rob van Essen was met de boeken Visser en Alles komt goed.
Ga die boeken maar eerst eens lezen in de kerstvakantie.