Abcessen prikken

Het zou van weinig inspiratie getuigen om nu over wellness te beginnen, met name over de zuiveringskuren die na de feestdagen bijval kennen en dat kuurfenomeen aan te grijpen om te schrijven over de roman Puhdistus van de Finse schrijfster Sofi Oksanen (°1977), die in het Frans de titel Purge draagt maar in het Nederlands Zuivering heet. Het zou bijna een blijk van disrespect zijn. Dan val ik liever met de deur in huis.

We spreken en schrijven Estland in 1992. Het jaar voordien zijn de Russen na bijna een halve eeuw bezetting uit Estland vertrokken. De moeizame heropbouw van het land is begonnen.
Sedert de dood van haar man en de emigratie van haar dochter naar Finland woont de oude Aliide Truu alleen op haar boerderij ten zuiden van Tallinn. Vroeger was ze geliefd in het dorp, maar na haar huwelijk met de communist Martin Truu heeft ze maar weinig vrienden meer. Wanneer ze op een dag een vreemd toegetakelde jonge vrouw aantreft op haar erf is ze dan ook argwanend. Is het een valstrik van de dorpsjongens die haar ramen altijd met stenen bekogelen?
Ondanks haar achterdocht neemt ze het kind in huis. De jonge vrouw, die Zara heet en Russisch spreekt, is, zo verneemt Aliide, op de vlucht.
Terwijl Aliide Zara verzorgt en zich vragen stelt over de achtergrond van het meisje, krijgt de lezer Zara's verhaal te horen, hoe ze in 1991 uit haar huis in Vladivostok naar het westen is gelokt en in een gruwelverhaal is terechtgekomen. Nu ze ontsnapt is, wordt ze op de hielen gezeten. De vrouw die Aliide Truu heet is Zara's enige hoop, maar waarom?

Aliide beslist Zara te beschermen, koste wat het kost. Terwijl de vrouwen aan elkaar wennen, duikt Sofi Oksanen met ons in het verleden van Aliide: de frivole jaren voor 1939 toen Aliide fataal verliefd werd op een Russische nationalist die met haar zus huwde, de harde realiteit van de tweede wereldoorlog toen Estland eerst door de Russen en dan door de Duitsers werd bezet, de naoorlogse periode toen Estland opnieuw onder het juk van de Russen viel en Aliide met een communist trouwde waardoor zij wel in Estland kon blijven terwijl haar zus naar de kampen in Rusland werd gedeporteerd.
Het verleden van Aliide ontvouwt zich, ook het geheim dat ze met zich meedraagt. Ondertussen vindt het gevaar dat Zara bedreigt de weg naar de afgelegen boerderij.

Sofi Oksanen laat haar twee hoofdpersonages traag ontwikkelen. Uit hun doen en laten spreekt afschuw maar tegelijkertijd boetedoening. Aliide en Zara zijn zoals ze zijn door wat gebeurd is en wat zij doodzwijgen. Zuivering is een ontstellende roman. Sofi Oksanen doorprikt abcessen en laat veel vragen op de lezer los.

Zuivering verscheen in 2008 in Finland en is de derde roman van Sofi Oksanen, die in 2003 een spectaculaire intrede maakte in de Finse letteren met de roman Stalins koeien. Na de drie grootste Finse literatuurprijzen won Zuivering ook de grote Prijs van de Noorse Raad waarbij Oksanen de jongste laureaat in de bestaansgeschiedenis van de prijs werd. In Frankrijk was het een van de meest opgemerkte buitenlandse romans van de voorbije rentrée littéraire, gelauwerd met de Prix Femina étranger en de Prix de roman FNAC 2010.

Over het verhaal ben ik opzettelijk vaag gebleven. Zuivering is het soort boek dat beter niet wordt naverteld. Ontdekt u zelf hoe Sofi Oksanen de lezer in het verhaal trekt, hoe vernuftig haar opbouw is, hoe meesterlijk de psychologie van haar personages, hoe raak haar toonzetting, hoe helder en zintuiglijk haar stijl, hoe ontstellend haar thematiek.

Dit is een roman die me van mijn sokken blies.