Gestrand

Op wie lijkt ze, vroeg ik me af toen ik het nieuwe meisje in de supermarkt zag.

Ze was niet ouder dan achttien, tenger gebouwd en had lichte droevige ogen en bruin haar. Langzaam liep ze door de gangen, alleen.
Dat ze door de supermarkt in dienst was genomen leidde ik af van het blauwe T-shirt met het opschrift Leclerc. Ook op mijn volgende bezoeken zag ik haar nooit werken. Hoe was ze zo jong in de supermarkt gestrand? Waarom studeerde ze niet, of reisde de wereld rond of zocht minstens een spannendere job?
Tenzij...

Misschien schrijft ze, dacht ik, en doet ze dit werk omdat het haar tijd geeft om na te denken. Terwijl ze daar zo slentert door de supermarktgangen ontrollen zich in haar hoofd misschien zinnen, krijgen personages vorm.

Anderen hebben het haar voorgedaan. Denkt u maar aan de Portugese auteur Fernando Pessoa die overdag een rustige baan had als hulpboekhouder in Lissabon en buiten de kantooruren meer dan twintigduizend teksten schreef die hij in een hutkoffer bewaarde en die pas na zijn dood werden teruggevonden.
Terwijl Pessoa zich over zijn kantoorwerk boog, groeiden in zijn hoofd niet alleen teksten, maar ook levens, de levens van zijn heteroniemen Alvaro de Campos, Ricardo Reis en Alberto Caeiro, en ook Bernardo Soares.
Pessoa beschouwde Bernardo Soares, die ook boekhouder was, als een semi-heteroniem omdat Soares zo dicht bij hemzelf stond. Overdag werkte hij net als Pessoa als klerk. Buiten de kantooruren wijdde hij zich aan lange omzwervingen in Lissabon en hield hij een dagboek bij.

Het boek der rusteloosheid van Bernardo Soares is een losse verzameling van mijmeringen, filosofische en psychologische beschouwingen. Soares leeft in een kleine wereld. Hij verlaat Lissabon nooit, op kantoor gebeurt steeds hetzelfde, de buitenwereld is voor hem altijd dezelfde en in zijn boek probeert hij voortdurend hetzelfde, namelijk zijn eigen identiteit ontdekken.
“Sluit je op in je ivoren toren, maar sla de deur niet achter je dicht. En je ivoren toren ben jezelf,” tekent hij op. Hij ziet bewust af van het leven, waartegenover hij een zorgvuldig gekoesterde weerzin ontwikkelt en die hem allergisch maakt voor wereldkennis en verre reizen.
“Dromen over Bordeaux”, schrijft hij, “is niet alleen beter maar ook waarachtiger dan uit de trein stappen in Bordeaux" (wat mij hiertoe inspireerde).
Via prachtige zinnen en overpeinzingen zet Soares de lezer aan tot introspectie. Het boek der rusteloosheid is een boek om te lezen en te herlezen, een leven lang.
Pessoa schreef er gedurende twintig jaar aan. Het verscheen pas 47 jaar na de dood van de Portugese schrijver, in 1982 (in het Nederlands in 1990), en wordt beschouwd als zijn magnum opus.

Misschien rijpt in haar hoofd ook een magnum opus, dacht ik terwijl ik het supermarktmeisje bespiedde en me afvroeg aan wie ze me toch deed denken. Misschien vindt ze vandaag een snedige repliek bij de ontbijtgranen of een cliffhanger bij de zuivel. Als ze tenminste niet wordt aangestaard door klanten zoals mij. Ze ving mijn blik op en zond me een melancholieke glimlach.

Het doet niet ter zake, maar sinds kort weet ik op wie ze lijkt. Haar evenbeeld is Natalia Vodianova, het meisje van Shalimar.