Het potentieel van snelwegen

Mijn vriendin N. belde me op. 'Ga je vrijdag mee naar de cinema? Ze spelen de beste Franse film van het jaar!'
'Welke dan?' vroeg ik. Als Fransen het over Franse filmen hebben, ben ik sceptisch. De vorige keer dat N. me meetroonde naar de gemeentelijke bioscoopzaal, zagen we 'Les Regrets' van Cédric Kahn, over een man die na twintig jaar zijn jeugdliefde terugziet en een passionele relatie begint.
Dit had goed kunnen zijn, akkoord. Jammer genoeg waren de hoofdrollen - vertolkt door monsieur Charlotte Gainsbourg en Valeria Bruni-Tedeschi (zus van) - zo karikaturaal dat ik voortdurend uit het verhaal werd gerukt. Mijn vriendin N. ook trouwens.
'De film heet "A l'origine",' zei N. 'Het gaat over een oplichter die in een klein dorp aankomt en doet alsof hij daar een groot project opstart. Maar in de plaats van te verdwijnen met het geld van de dorpsbewoners wordt hij meegesleept door hun enthousiasme. Een waargebeurd verhaal.'
'Welk project begint hij dan?' vroeg ik.
'Even denken... een autosnelweg, geloof ik, een onafgewerkte autosnelweg.'
'Ok,' zei ik, 'ik zie je vrijdag.'

Bouwwerven van snelwegen hebben namelijk potentieel. Een van de meest bejubelde boeken van de laatste jaren in ons Nederlands taalgebied speelt zich af vlakbij het werf van een autosnelweg. Jawel, u hebt het goed geraden: het is natuurlijk Joe Speedboot, de roman die de Nederlandse auteur Tommy Wieringa vleugels gaf.
De plaats van gebeuren is Lomark, een klein (verzonnen) dorp in Nederland, waar de E 981 binnenkort zal passeren. De verteller is Fransje, een jongen die invalide is geworden nadat een grasmaaier over hem is gereden terwijl hij een samoerai-oefening deed. Fransje kan alleen nog één arm bewegen en is zijn spraakvermogen kwijt. De tweede hoofdpersoon is Joe Speedboot, een nieuweling in Lomark. Even spectaculair als zijn intrede in het dorp (zijn vader rijdt met de verhuiswagen een woning binnen en overlijdt ter plekke) zijn de ideeën van Joe Speedboot. Hij maakt bommen, knutselt een vliegtuig in elkaar en stoomt een tractor klaar voor de Dakar-rally. Tussen Fransje en Joe Speedboot onstaat een vriendschap, die een hoogtepunt bereikt als ze Europa gaan rondreizen om deel te nemen aan armworsteltoernooien met de goede, overontwikkelde arm van Fransje.
Alles wat Fransje meemaakt, schrijft in zijn dagboek: "Als jij bijvoorbeeld vandaag zou langskomen zou ik dat opschrijven. Zo van: die en die gezien, zus en zo laat op deze en deze dag. En als me iets aan je was opgevallen, dat je rare oren hebt of een mooie neus, zou ik dat ook opschrijven, en wat je kwam doen, en hoe je dat deed. Maar ook andere dingen, hoe de herfstregens bijvoorbeeld het blond uit onze haren spoelen, waar het donkere winterhaar onder tevoorschijn komt, en over de rivier die door onze levens stroomt zoals de grote bloedsomloop door het lichaam."

Tommy Wieringa schrijft in een wondermooie taal en deelt zijn personage prachtige overpeinzingen toe. De autosnelweg staat niet op de voorgrond in het verhaal, dat hebt u ondertussen begrepen. Op het eind keert hij terug: "De E 981 is in gebruik genomen, een gletsjer van asfalt heeft nieuwe tijd voor zich uit gewalst en wij zijn verdwenen achter een metershoge geluidswal van aarde en kunststof. We horen inderdaad niks, net zomin als wij nog worden gehoord. Automobilisten die langsflitsen zien misschien vanuit een ooghoek het puntje van onze kerktoren boven het scherm uitsteken, met daarop de hoan die kroaning blef, maar verder heeft de wereld ons aan het zicht onttrokken. Maar daarachter zijn wij niet gestorven, noch zijn wij van gedaante veranderd. Wij zijn hier nog."

"A l'origine" heb ik ondertussen gezien. En kan ik u ook aanraden.