De geliefde blijft altijd een raadsel

Af en toe houd je een boek in je handen dat niet alleen een goed verhaal biedt en in een fraaie stijl geschreven is, maar dat je ook helpt om de wereld beter te begrijpen. Omdat het een licht werpt op obscure hoekjes van de menselijke geest. 

Na de winter van Guadalupe Nettel (°1973) is zo’n roman. De Mexicaanse schrijfster liet zich in 2010 bij ons al kennen met De gast, het bevreemdende verhaal van een jonge vrouw die zoekt naar haar identiteit. In Na de winter spitst Nettel zich toe op het mysterieuze raderwerk en de vaak bizarre gang van relaties. 

De man en de vrouw die afwisselend het woord voeren, wonen duizenden kilometers van elkaar vandaan en hebben als het verhaal begint nog geen benul van elkaars bestaan.

Begrafenisstoeten

Claudio, van Cubaanse afkomst, werkt als redacteur in een uitgeverij in New York en onderhoudt een latrelatie met Ruth, die vijftien jaar ouder is dan hij. Hij laat zich kennen als een eenzelvige man die dwangmatige routines naleeft. “Om me te beschermen tegen de chaos heb ik mijn dagelijks leven onderworpen aan een zeer strikte reeks gewoonten en beperkingen. Een daarvan is de absolute privacy van mijn onderkomen. Sinds ik verhuisd ben, heeft niemand behalve ikzelf een voet over de drempel van dit appartement gezet. Alleen al van de gedachte dat iemand anders deze vloer zou betreden, kan ik volledig van slag raken.”

De andere protagonist, de Mexicaanse Cecilia, woont in Parijs, waar ze studeert aan het Instituut voor Hogere Studies van Latijns-Amerika. Haar flat geeft uit op het kerkhof van Père-Lachaise. Af en toe lokt Haydée, haar enige vriendin in Parijs, haar de stad in, maar al even graag blijft ze thuis om naar de begrafenisstoeten die tussen de graven schrijden te kijken of de geluiden te analyseren die uit de flat van de buurman komen.

Via korte hoofdstukjes, afwisselend vanuit het perspectief van Claudio en Cecilia, leren we de personages en hun verleden kennen. Terwijl Claudio in New York worstelt met tegenstrijdige gevoelens voor Ruth en hij een onvermoed aspect van haar leert kennen, valt Cecilia ten prooi aan eenzaamheid en verveling tot ze aan de praat met haar buurman Tommaso. Net als zij blijkt hij een fascinatie te hebben voor de doden. Ze adopteren een routine waarin hij elke avond voor haar kookt, maar net als er iets moois tussen hen begint te ontluiken, kondigt hij aan dat hij op reis vertrekt. Cecilia blijft verweesd achter.

Iedereen die ooit liefdespijn heeft gevoeld, zal zich herkennen in Nettels wondermooie beschrijving van Cecilia’s vertwijfeling. “Het was een wereld in negatief, waarin alles me herinnerde aan hij die er niet was. De plekken en voorwerpen uit het dagelijks leven, de boulevard, de deur van het gebouw waar ik woonde, de ramen van mijn huis en het landschap waar ze op uitkeken, de uitgestrektheid van Père-Lachaise en de kruinen van de bomen, de muren van mijn kamer, de lakens op mijn bed, de radio die aanstond, alles wees op de afwezigheid van Tom, en daarom waren de aanblik en het aanraken van al die dingen zo frustrerend. (…) Geobsedeerd zijn door een man die heeft besloten er niet te zijn, betekent dat je minuten, uren en hele dagen van je leven cadeau doet aan iemand die daar niet om heeft gevraagd en die ze niet eens wil hebben; dat je diezelfde minuten, uren en dagen veroordeelt tot de dimensie van de verloren tijd, van het nutteloze; dat je de eindeloze mogelijkheden die die tijd te bieden heeft, laat liggen en ze inwisselt voor het ergst denkbare alternatief: frustratie en lijden.”

Een afgerond verhaal biedt Nettel niet, maar dat maakt het net zo waarachtig en herkenbaar

Samen met de personages mijmeren we mee over relaties, over de helende kracht van literatuur, over depressie, ziekte en dood, en over het krampachtig zoeken van de mens naar zin en geluk. Wat met Tommaso gaande is, zullen we met Cecilia te weten komen. 

Getekend

Mits een elegante tournure zal haar verhaal dat van Claudio kruisen, waarop het wisselend perspectief zijn volle draagkracht zal krijgen. Vanuit beide standpunten zien we de paden convergeren, maar wat Cecilia met Claudio beleeft, verschilt van wat Claudio met Cecilia meemaakt. Hun lezing van de gebeurtenissen en van elkaar is anders, en het is erg verhelderend om de twee te vergelijken en in te zien hoe hun beleving getekend is door hun karakter maar ook door ogenschijnlijk kleine gebeurtenissen uit het verleden. 

Na de winter werd bekroond met de roemrijke Premio Herralde. Een afgerond verhaal biedt Nettel ons niet, maar dat maakt het net zo waarachtig en herkenbaar. Op een magnifieke manier laat ze het inzicht dagen: hoe dicht we ons ook bij een geliefde wanen, toch blijft hij of zij een raadsel.

Na de winter, Guadalupe Nettel. Vertaling: Arie van der Wal. Uitgeverij Signatuur, 224 p.

Deze recensie verscheen op 3 februari 2016 in De Morgen.