Terug naar New York

New York, 1994. Een professor en twee studenten buigen zich over een controversieel wetenschappelijk experiment en raken verstrikt in een pijnlijke driehoeksverhouding. Hanna Bervoets schrijft een meeslepende roman over de invloeden van onze cultuur op onze ethiek.

Hanna Bervoets (°1984) heeft haar vijfde roman genoemd naar de vooruitstrevende Russische bioloog Ilya Ivanov (1870-1932), die de techniek van kunstmatige inseminatie bij vee perfectioneerde, maar ook een experiment leidde dat vandaag als bijzonder controversieel wordt aanzien.

De schrijfster laat het verhaal beginnen met een overlijdensbericht. De brief komt uit New York en herinnert de verteller, Felix, aan zijn verblijf in de stad in 1994, twintig jaar geleden. “Geheimen willen we altijd kwijt”, reflecteert hij. “Ja, uiteindelijk vertelt iedereen elkaar altijd alles. Ik heb me vaak afgevraagd waarom. Waarschijnlijk is het omdat juist dat wat anderen niet van ons weten, ons maakt tot wie we zijn; onze uitzonderlijkheid bewijst. Zo dragen we onze geheimen mee als een zak glimmende edelstenen.” Al twintig jaar draagt Felix zo’n tasje edelstenen met zich mee. Aan zijn vrienden en familie heeft hij immers nooit het fijne verteld over wat hij in New York meemaakte.

Aids-virus

In 1994 is Felix tweeëntwintig. Journalistiek volgen aan NYU is een alibi om zich los te scheuren van zijn moeder en het homocircuit te exploreren. Via Lois, een collega-studente, leert hij professor Helena Frank kennen, die onderzoek doet naar de herkomst van het aidsvirus dat op dat ogenblik een ravage aanricht in New York. Frank is net geschorst op NYU, en Felix wil de reden van haar ontslag achterhalen en een interview publiceren in de universiteitskrant. 

Frank vertelt hem over de Russische bioloog Ilya Ivanov, die met de steun van de bolsjewistische regering een mens-aap hybride probeerde te creëren. Het experiment wilde maar niet slagen, en toen de Culturele Revolutie uitbrak, moest hij zijn onderzoek staken en het land uitvluchten. In 1932 stierf hij aan een hersenbloeding. Frank vertrouwt Felix haar vermoedens toe: heeft Ivanov bij zijn pogingen tot het kruisen van mens en aap het aidsvirus bij de mens geïntroduceerd?

In de ban van het onderzoek en van Franks mysterieuze persoonlijkheid blijft Felix de professor frequenteren. Hij ontdekt dat ze een geheim bewaart en dat Lois er voor iets tussen zit. Hoe nauwer Felix in de zaak betrokken raakt, hoe meer de relaties onder hoogspanning komen te staan. Zijn episode in New York eindigt heftig. 

Wanneer de 42-jarige Felix in 2014 het bericht van het overlijden van Helena Frank krijgt, is hij vastbesloten. Hij moet en zal naar de begrafenis gaan en antwoorden zoeken op de vragen die hem al twintig jaar achtervolgen.

Hoe beïnvloedt onze cultuur onze normen en waarden? Het is maar een van de vragen die Ivanov losweekt. Bervoets is een prima verteller. Ze schrijft in een fraaie, functionele taal, springt behendig tussen heden en verleden en schroeft de spanning op. Haar personages zijn soms iets te doorzichtig, maar dat ondermijnt het leesplezier amper. Ivanov boeit van het begin tot het eind.

Ivanov, Hanna Bervoets. Uitgeverij Atlas Contact, 320 p., 19,99 €.