Bestaan we wel echt?

Spitse gedachten en observaties, taal die beklijft. De lof is terecht: Niña Weijers schreef een ambitieus, prikkelend en matuur debuut.

De consequenties is zo’n zeldzame roman die vanaf de eerste bladzijde een aparte leeservaring belooft. Dat dit boek uit de pen komt gevloeid van een twintiger, als debuut, maakt het des te markant. Om de haverklap word je verrast door een prikkelende gedachte, een spitse observatie of een zin die zo fraai is geformuleerd dat hij nog bladzijdelang in je hoofd blijft naronken.

In de passage waar Niña Weijers (º1987) haar hoofdpersonage introduceert, de 28-jarige Minnie Panis, tref je meteen een knap staaltje van haar talent. “Als volwassene was ze nog altijd op een bijna kinderlijke manier tenger”, schrijft Weijers, “wat haar voor een bepaald type man oneindig aantrekkelijk maakte. Dat, en haar asymmetrische gezicht waarin alles net uit het lood stond. Mensen, mannen, zagen daar graag iets wilds en ontembaars in. Misschien was het niet onwaar. Misschien ging je leven naar het gezicht dat je had gekregen.”

Dit doet Weijers nu voortdurend: terloops een gedachte droppen waar je uren op kun knabbelen, wat de lectuur van De consequenties zo stimulerend maakt. 

Zelfportret in negatief

Ondanks haar jonge leeftijd is Minnie Panis in de kunstwereld incontournable. Op haar tweeëntwintigste heeft ze zich laten opmerken met haar afstudeerwerk ‘Bestaat Minnie Panis echt?’, een fotomontage van beelden van haar eigen afval. Sindsdien zijn haar leven en werk nauw versmolten geraakt. Het project dat haar doorbraak bewerkstelligde, begon als een poging om liefdesverdriet te verwerken. In de steek gelaten door de eerste man van wie ze dacht te houden, besloot Minnie haar inboedel te verkopen en foto’s te maken van haar langzaam leger wordende huis. Dat mondde uit in het werk ‘Nothing Personal’, door een criticus extatisch omschreven als ‘een zelfportret in negatief’. 

Het succes verwondert Minnie. “Haar eigen voltooide werk had in haar ogen altijd iets belachelijks”, lezen we. De pers noemt haar ‘kunstenaar tegen wil en dank’, wat haar imago nog meer glans geeft. 

Als aanhef van de roman gebruikt Weijers een citaat van de Servische performancekunstenares Marina Abramović : I really like that moment when the performance becomes life itself. Dat is precies wat Minnie overkomt. Haar vader verdween voor ze geboren werd en haar moeder heeft niets over hem verteld. Die schimmige vader op wie zij, naar ze vermoedt, sterk lijkt, tormenteert haar, maar is ook een bron van creativiteit. De zoektocht naar identiteit – de spil van haar oeuvre – drijft ze door in een nieuw project. 

Ironische blik

Met een ex die fotograaf is, stelt Minnie een contract op. Gedurende drie weken moet hij haar volgen en fotograferen, maar zij mag niet weten wanneer hij daarmee begint en interactie is verboden. Minnie merkt dat de mogelijkheid dat ze bekeken wordt haar gedrag beïnvloedt. Ze zoekt het gevaar op, in die mate dat ze haar leven in de waagschaal stelt.

Dit doet Weijers nu voortdurend: terloops een gedachte droppen waar je uren op kun knabbelen

Met een frisse, ironische blik schrijft Weijers over de kunstwereld, de (al dan niet legitieme) liefde, het moederschap en kind-ouderrelaties. Toen De consequenties in mei 2014 verscheen, zette de schrijfster zich meteen op de literaire kaart. De roman werd genomineerd voor de Bronzen Uil, won de Anton Wachterprijs 2014 en prijkt op de shortlist van de Libris Literatuurprijs en de Gouden Boekenuil. 

Het is niet zo dat er niets op Weijers’ eersteling aan te merken valt. Sommige zijlijnen krijgen te veel aandacht en de wending die het verhaal neemt als we in het verleden van Minnie duiken is wel erg zweverig, maar in dit debuut liggen grote consequenties besloten, dat zal nog blijken.

De consequenties, Nina Weijers. Atlas/Contact, 288 p. 

Deze recensie verscheen op 25 maart in De Morgen.