Tevergeefs

Op de dag waarop het in de bus viel was ik al aan het lezen.
De verhalenbundel van Javier Marías die bijna uit was liet ik liggen en ik begon. Volgens het persbericht was het "een uitdagende roman die de lezer meevoert in een crescendo van emoties en ideeën". In de Verenigde Staten was You deserve nothing van Alexander Maksik bejubeld, de Belgische uitgever liep ook al over van enthousiasme en omdat het een debuut was, kon ik mijn nieuwsgierigheid niet bedwingen. Mijn eerste indruk was niet grandioos, ik vond de Nederlandse titel, Liefde die niets weet, ongelukkig gekozen en de omslag deed me denken aan de boeketreeks, maar ik ging niet mierenneuken.

Het verhaal speelt zich af in een Amerikaanse privéschool in Parijs waar kinderen van diplomaten, hooggeplaatste militairen en zakenmensen schoollopen, en cirkelt rond het personage van William Silver, een Amerikaan van drieëndertig die sinds drie jaar in deze school als literatuurdocent is tewerkgesteld. Door zijn studenten wordt hij Silver genoemd of Mr S. Hij is de sterleraar van de school. De meisjes dromen ervan hem te verleiden, voor de jongens belichaamt hij de ideale vaderfiguur. Hij nodigt de leerlingen uit tot filosofische discussies en laat hen na de les begeesterd achter. Mr Silver is de leraar die levens verandert.

Alexander Maksik geeft afwisselend het woord aan Silver en aan de studenten Gilad Fisher en Marie de Cléry. De drie vertellers blikken terug; wanneer ze het verhaal vertellen zijn minstens vijf jaar voorbijgegaan.
Gilad Fisher is pas aangekomen in Parijs na een zoveelste verhuizing voor het werk van zijn vader. Hij volgt een werkgroep literatuur bij Silver. Marie de Cléry krijgt geen les van Silver maar hij is de leraar van haar beste vriendin Ariel. Marie heeft het plan opgevat Silver te verleiden, vooral om Ariel, die zelf een oogje op Silver heeft, jaloers te maken.
Wanneer het schooljaar begint en Silver voor zijn nieuwe klas komt te staan, legt hij zijn leerlingen Hamlet van Shakespeare voor, confronteert hij ze met het existentialisme van Sartre en laat hij ze De vreemdeling van Camus lezen. Met zijn prikkelende vragen kan hij zelfs Colin, de rebel van de klas, voor zich winnen. Gilad aanbidt hem. Silver geeft hem wat hij thuis, bij zijn gewelddadige vader en depressieve moeder, nooit heeft gevonden. Intussen is Marie erin geslaagd Silver te verleiden en is ze verliefd geworden. Ze ontmoeten elkaar in het geheim in zijn flat.
Naarmate het schooljaar vordert steken complicaties de kop op. Gilad ontdekt dat de handelingen van zijn leraar niet stroken met de grote ideeën die hij in de klas verkondigt en Marie beseft dat de verhouding niet kan blijven duren.

Ik las en ik wachtte op het enthousiasme, ik probeerde het te voorvoelen.
Soms vermoed ik het na één bladzijde, dan zie ik het in de verte, een golf die komt aanrollen, het begint met een beeld dat zo sprekend is dat ik in het verhaal word gezogen, dat ik één word met de verteller, of met een bepaalde gedachte, meestal iets vreemds maar toch herkenbaars, of soms ook met een originele manier om het verhaal te vertellen.
Als het begint verdwijnt het niet, zoals een golf die op zee ontstaat en naar de kust rolt kan het alleen groeien. Het gebeurt natuurlijk niet vaak, hoogstens een of twee keer per jaar, ik had het bij The grass is singing, mijn eerste Doris Lessing, en bij Marcovaldo van Italo Calvino, bij De toverberg van Thomas Mann, bij Het grote vuur van Cesare Pavese, bij Bekentenissen van Zeno van Italo Svevo, bij Bonsai van Alejandro Zambra en laatst bij De verliefden van Javier Marías.

Ik bleef lezen en na honderd bladzijden wachtte ik nog.
Wat denkt Silver zelf? Daar had ik het gissen naar. Hij houdt iedereen op afstand, zijn lieve collega Mia die verliefd is op hem, zelfs Marie. Het lijkt alsof hij van zijn omgeving is vervreemd, alsof hij het leven ondergaat zonder dat het hem raakt. De verwijzing naar Meursault, de protagonist van De vreemdeling van Camus, ligt voor de hand, maar waar ik in het hoofd van Meursault kon kruipen, hoe eigenaardig dit personage ook is, lukte dat niet met Silver. Hij bleef een vreemde. De jonge vertellers, Gilad en Marie, kwamen waarachtiger over.

Ik las verder en wachtte tevergeefs. Liefde die niets weet was onderhoudend, maar bleef qua plot en psychologische evolutie van de personages steken in het cliché. Vergeleken met de grote literatuur waarover de auteur zijn personage liet doceren viel zijn eigen roman in het niet. Wat bezielde de critici die Maksik de hemel inprezen? Hadden ze De vreemdeling van Camus überhaupt ooit in hun handen gehad?

Liefde die niets weet, De Bezige Bij Antwerpen, 304 p.