Wankel geweten van een natie

Juan Gabriel Vásquez stelt in De reputaties wezenlijke vragen over de macht en verantwoordelijkheid van de opiniemakers en de feilbaarheid van het geheugen. 

Juan Gabriel Vásquez (°1973) schrijft al jaren over Colombia, maar De reputaties is het eerste boek dat hij ook in zijn vaderland heeft geschreven. Toen hij drieëntwintig was, trok hij naar Parijs om zich aan de Sorbonne te specialiseren in de Latijns-Amerikaanse literatuur en in 1997 maakte hij daar zijn fictiedebuut. Met een doctoraat op zak vestigde hij zich na een jaar in de Belgische Ardennen in Barcelona waar hij noest verder schreef en voor de roman De informanten in 2004 een eerste onderscheiding binnenhaalde. Sindsdien houdt de prijzenregen niet op. Met Het geluid van vallende dingen mocht Vásquez onder meer de Premio Alfaguara en de Impac Dublin Literary Award 2014 op zijn palmares schrijven. Zijn nieuwe titel, die ook al twee prijzen kreeg, speelt zich af in en rond Bogotá waar de schrijver sinds 2012 weer woont. 

Dreigbrief 

In De reputaties kruipen we in de huid van Javier Mallarino, een levende legende in Colombia. De bot- en kraakbeenstructuur van politici analyseren en uitvergroten is al veertig jaar lang zijn werk. Zijn spotprenten, die elke dag in de oudste liberale krant van het land verschijnen, maken of kraken reputaties. Toen hij als jonge tekenaar een anonieme dreigbrief kreeg, wuifde zijn hoofdredacteur die weg met felicitaties: “In dit land ben je pas iemand als een ander je wat wil aandoen.” Mallarino interpreteerde het als een teken aan de wand en heeft er steeds over gewaakt onzichtbaar te blijven, maar nu hij vijfenzestig is, moet hij in het daglicht treden want de Colombiaanse staat heeft een huldiging georganiseerd. 

‘s Anderendaags krijgt Mallarino een journaliste over de vloer die op de plechtigheid present was. Onder het mom van een interview komt Samanta Leal op bezoek. Een drogreden, zo blijkt. De jonge vrouw vraagt Mallarino uit over een gebeurtenis die lang geleden plaatsvond en toen leidde tot een bijzonder scherpe spotprent – één die hij misschien niet had gemaakt als hij de gevolgen had kunnen overzien. 

Op losse schroeven 

Vásquez kiest voor een boeiend perspectief om de macht en verantwoordelijkheid van de opiniemakers aan de kaak te stellen. Mallarino heeft zich ontpopt tot “het kritische geweten van de natie”. Maar is de waarheid die uit zijn spotprenten spreekt wel dé waarheid? Het gesprek met Samanta Leal ondermijnt zijn zelfvertrouwen. Heeft hij de situatie indertijd correct ingeschat? Voor het eerst twijfelt Mallarino en dat net nu hij op een voetstuk staat en zijn reputatie des te breekbaarder is. 

Ook de feilbaarheid van het geheugen en het onvermogen om het verleden echt te kennen – thema’s die als rode draden door Vásquez’ oeuvre meanderen – komen in De reputaties aan bod. Als er zoiets bestaat als valse herinneringen, in hoeverre kunnen we dan vertrouwen op de herinneringen die we authentiek achten? En wat als een zekerheid uit het verleden plots op losse schroeven komt te staan? Vásquez prikkelt onze hersencellen en doet zijn naam als een van Colombia’s meest getalenteerde hedendaagse auteurs eer aan. 

De reputaties, Juan Gabriel Vásquez. Vertaling: Brigitte Coopmans. Signatuur, 139 p.

Deze recensie verscheen op 19 november in een kortere uitvoering in De Morgen.