Sprookjesachtige ellende

In In memoriam Mizzi schrijft Ida Simons (1911-1960) op haar karakteristieke, lichtvoetige manier over het leven in de concentratiekampen. Ze stelt er alles in het werk om het  haar zoontje naar zijn zin te maken.

Meer dan een halve eeuw na haar overlijden haalde de Joods-Nederlandse schrijfster Ida Simons de literaire actualiteit naar aanleiding van de heruitgave van Een dwaze maagd (1959). Simons’ geraffineerd portret van het leven in de Joodse kringen in Antwerpen en Nederland tussen de twee wereldoorlogen stond wekenlang in de bestsellerlijsten en was beslist dé herontdekking van 2014. 

Simons schreef In memoriam Mizzi drie jaar voor Een dwaze maagd. De novelle verschijnt met een grondig gedocumenteerd en verhelderend nawoord van uitgeefster Eva Cossee. Tussen 1943 en 1945 had Simons met haar man en kind in de concentratiekampen van Westerbork en Theresienstadt geleefd. 

Sinds hun onverwachte bevrijding, die Simons ‘het groote wonder’ noemt, zijn elf jaar voorbijgegaan. Ze heeft de novelle opgedragen aan haar zoon Jan “omdat ik wilde dat hij niet vergeten zou dat de donkerste uren verlicht kunnen worden door een liefdevol hart”. 

De lichtvoetige toon en ironische blik die Een dwaze maagd kenmerken vinden we in de eerste regels al terug. Simons schrijft: “De waarheid moet maar eens gezegd: de kinderen vonden het leven in een kamp heerlijk.” 

Tussen 1943 en '45 leefde Simons met man en kind in twee concentratiekampen

De kinderen ontsnappen overdag aan het wakend oog van de volwassenen die moeten werken en worden ’s avonds door hun ouders vertroeteld. Ook de jonge vertelster stelt alles in het werk om het haar zoontje naar zijn zin te maken. Ze laat hem spelen met Mizzi, een hond die per uitzondering in het kamp is gedoogd omdat hij kan glimlachen. Met dit aardige kunstje weet het dier vriend en vijand te charmeren. In memoriam Mizzi is amper dertig bladzijden lang en doet sprookjesachtig aan. Naar de ellende laat Simons ons grotendeels raden, wat dit verhaal des te heftiger maakt. 

In memoriam Mizzi, Ida Simons. Cossee, 64 p.  

Deze recensie verscheen op 8 april in De Morgen.