In het hoofd van een verliefde man

Bijna twee decennia na de veelgeprezen roman De opdracht (1995) laat Wessel te Gussinklo opnieuw van zich horen met een bezwerende monologue intérieure van een aan lager wal geraakte man die een onmogelijke liefde in stand probeert te houden.

Wander is eenendertig en woont in een tochtige plankenhut op twintig kilometer van de stad. Drank, drugs, hoeren… hij heeft het allemaal gekend, maar sinds een jaar heeft hij het slechte leven afgezworen om een roman te schrijven, zijn laatste kans om het te maken. Maar als de negentienjarige Hannah, een keurig en ernstig meisje uit de villawijken, zijn pad kruist, wordt hij fataal verliefd. Hij krijgt geen letter meer op papier en kan alleen nog aan haar denken, al heeft de relatie minieme slaagkansen.

Kort samengevat klinkt Zeer helder licht niet bijzonder, maar dat is het net wél. De brille van deze roman ligt niet in het onderwerp, maar in de manier waarop Wessel te Gussinklo (1941) het verhaal vertelt, als één lange monologue intérieure waarbij observaties, gedachten, flarden dialoog en gevoelens elkaar in een flitsend tempo afwisselen. Aanvankelijk  is die rechtstreekse inkijk in het (chaotische) hoofd van het personage verwarrend en de eerste twintig bladzijden vergen voor sommigen wellicht moeite, maar daarna krijgt Wanders vertelling iets bezwerends. Te Gussinklo trekt ons de belevingswereld van het personage in en maakt ons vertrouwd met z’n angsten en onzekerheden. Wander heeft misschien nog niet veel van zijn leven terechtgebracht, maar geestelijk is hij wel zeer actief, en door z’n gevoeligheid en observatievermogen is hij een ongemeen boeiend personage.

Te Gussinklo, die zelf heeft gewerkt als psychotherapeut, heeft ook veel oog voor de psychologie van de nevenpersonages, bijvoorbeeld de goedmoedige, immer zwetende Berend, Wanders beste vriend die immer klaarstaat om hem op te vangen en te complimenteren, maar ten slotte zijn geduld verliest, wat paradoxaal genoeg Wanders redding zal blijken

Meer dan het verhaal van Wander is  een verhaal over wat de liefde met ieder van ons kan doen. “Samen ben je dan de mensheid, het leven, de werkelijkheid,  en ben je thuis in de wereld, niet meer ontheemd.  (…) God, joh, ik weet het niet precies, het zijn maar woorden maar zo voelt het aan. Alsof je twee keer zo scherp ziet, twee keer zo sterk bent, alsof je er armen en benen bij krijgt…”

Zeer helder licht is de derde roman van Te Gussinklo na De verboden tuin (1986) en De opdracht (1995). Hopelijk hoeven we niet weer een decennium te wachten voor hij een nieuwe roman publiceert. Een verademing is het, dit proza.

Zeer helder licht, Wessel te Gussinklo. Koppernik, 240 p. 

Deze recensie verscheen op 4 juni in De Morgen.