Recenseren

Boeken recenseren is een fijne maar heikele activiteit. Als recensent schrijf je vanuit een bepaalde positie, een specifieke visie op literatuur, maar tegelijkertijd probeer je je stukken boven je eigen oordeel uit te tillen. Een recensie kan niet objectief zijn, maar objectiviteit is ergens wel het streefdoel.
Dit hield ik voor ogen toen ik deze zomer voor de krant Red de wereld! Volg de instructies van Rosa Montero en Het land van de angst van Isaac Rosa besprak.

In Red de wereld! Volg de instructies voert Rosa Montero vier personages op. Taxichauffeur Matías is kapot van verdriet na het verlies van zijn vrouw. Daniel, een arts op de spoeddienst, heeft een slechte relatie en verliest zich in de drank of op Second Life. De beeldschone Fatma is de oorlog in Sierra Leone ontvlucht, maar leidt een hondenbestaan als prostituee. Cerebro, een oude wetenschapster, bedrinkt zich om haar verleden te vergeten.
Rosa Montero (°1951) situeert Red de wereld! Volg de instructies in een nachtelijk Madrid dat ten prooi is aan een serie geheimzinnige moorden. De personages die ze opvoert zijn in de marge van het bestaan aanbeland en doen feitelijk niets anders dan overleven. Wanneer de wegen van deze vier elkaar kruisen, is dat de aanzet voor een werveling van gebeurtenissen waarin ze hun huid moeten zien te redden.
Rosa Montero, die geboren en getogen is in Madrid en erg populair is in Spanje, schrijft vlot, orkestreert de gebeurtenissen fijntjes en trekt met elk hoofdstuk de spanningsboog aan. De wereld die ze schetst is niet vrolijk, maar toch is dit geen zwartgallige roman. Zelfs uit een uitzichtloos bestaan kan je ontsnappen en ook slechte mensen dragen iets goeds in zich, is de boodschap. Red de wereld! Volg de instructies is een boek dat in een knip uit is en - op het eind - hoop uitstraalt.

Dit schreef ik in mijn recensie en elk woord is gemeend. Alleen, in het teken van de objectiviteit die ik als recensent beoog, heb ik iets verzwegen, een bron van ergernis die te maken heeft met wat ik persoonlijk van een boek verwacht.
Ik ben een lezer die wil gissen, het noorden kwijt zijn, de weg vinden en dan weer verloren lopen. Ik wil dat de personages blijven ronddwalen in mijn verbeelding, zelfs als ik het lezen heb gestaakt om te koken of te douchen of de kippen te voeren. Dat laat Montero niet toe. Zij neemt de lezer bij de hand en doet de gedachten, drijfveren en emoties van haar personages tot in detail uit de doeken, zozeer dat ze in mijn ogen zelfs uitleggerig werd.

Het tweede boek, Het land van de angst, gaat over Carlos, een man die een comfortabel leven leidt met zijn gezin tot hij te weten komt dat zijn zoontje op school wordt gepest. De dader blijkt nog een kleine jongen. Wanneer Carlos tussenbeide komt en het kind bij de schooldirectie aanklaagt, begint de jongen hem te manipuleren en af te persen. Voor hij het beseft is Carlos zelf slachtoffer. Hij houdt zich sterk voor zijn zoon en vertelt niets aan zijn vrouw maar de angst gaat zijn leven regeren.  Hij neemt zijn zwager in vertrouwen die politieagent is en er niet voor terugschrikt om geweld te gebruiken.
De Spaanse auteur Isaac Rosa (°1974) kaart in Het land van de angst een actueel thema aan. Het hoofdpersonage is in de eerste plaats een slachtoffer van de huidige maatschappij, waarin de media ons voortdurend met berichten van rampen, oorlog en geweldpleging overspoelen. De overdreven, onrealistische angsten die de media opwekken en voeden beïnvloeden ons gedrag. Wanneer we gestuurd worden door angst, toont Isaac Rosa in deze roman, worden we vanzelf slachtoffer en dat kan rampzalige gevolgen hebben.

Het gegeven is interessant, maar Het land van de angst was volgens mij beter geweest als Isaac Rosa meer in zijn tekst had gesnoeid. Essay-achtige stukken over angst en over het waarom van angst? Een bladzijdenlange lijst met veiligheidsinstructies van het ministerie van Buitenlandse zaken? Dit hoeft voor mij niet in een roman.

Ik vrees dat ik een moeilijke lezer ben en dat verergert alleen. Hoe meer ik lees, hoe beter ik weet wat ik niet wil lezen. Of schrijven hierdoor makkelijker wordt?
Helaas.

Red de wereld! Volg de instructies, Wereldbibliotheek, 302 p.
Het land van de angst, Wereldbibliotheek, 272 p.