Paranoia in een spiegelpaleis

Ricardo Piglia (°1941) is een van de belangrijkste stemmen binnen de hedendaagse Argentijnse literatuur. Doelwit in de nacht verscheen in 2010, nadat Piglia al dertien jaar geen roman meer had gepubliceerd. Het boek kaapte een rist literaire prijzen mee, onder andere de befaamde Premio Rómulo Gallegos in 2011. 

Het verhaal speelt zich af in een afgelegen dorp in de Argentijnse pampa’s in het begin van de jaren zeventig. Net als in Afval en dorre bladeren van Gabriel García Márquez maakt een onbekende zijn opwachting in de gemeenschap, wat de rust verstoort. In een mum van tijd wordt deze man, die Tony Durán heet en een elegante mulat is met Puerto Ricaanse wortels, het onderwerp van afgunst en roddels. Het gerucht doet de ronde dat hij een verhouding heeft met de mooie tweeling Ada en Sofia Belladonna, de kleindochters van de stichter van het dorp.

Tony Durán, die een tas met honderd duizend dollar op zijn hotelkamer verbergt, wordt op een dag dood aangetroffen. De officier van justitie wijst een verdachte aan en wil de zaak sluiten, maar dat is gerekend buiten Croce, een gepensioneerde politiecommissaris die redenen heeft om aan de officiële versie van de feiten te twijfelen. Intussen heeft het nieuws van de moord Buenos Aires bereikt en komt Emilio Renzi, een journalist uit de hoofdstad, Croce bijstaan in zijn onderzoek. Het spoor leidt naar de autofabriek van de Belladonnafamilie, die een jaar geleden werd gesloten. De fabriek was de levensdroom van Luca Belladonna, de halfbroer van Ada en Sofia, die sindsdien teruggetrokken in de fabriekshal leeft en alles doet om een onteigening te vermijden. 

Dankzij de beeldende beschrijvingen rijst het afgelegen pampadorp in al zijn details voor ons geestesoog op. Piglia voorziet het verhaal geregeld van voetnoten, die door hun al te nauwkeurige of dan weer uitgesproken futiele informatie nogal eens op de lachspieren werken. 

Ogenschijnlijk biedt Doelwit in de nacht de karakteristieken van een klassieke detectiveroman, maar die indruk is bedrieglijk. Het speurwerk van Croce strandt in een doolhof van pistes. Hoe meer hij aan het licht brengt, hoe complexer het onderzoek wordt en hoe meer vragen rijzen. Na weken aan de zijde van de commissaris maakt Emilio Renzi, die eigenlijk recensent is, de volgende bedenking: “Er zou een nieuw detectivegenre uitgevonden moeten worden: paranoiafictie. Iedereen is verdacht, iedereen voelt zich vervolgd. De dader is niet langer een afzonderlijk individu, maar een bende met absolute macht. Niemand begrijpt wat er aan de hand is. De sporen en de getuigen spreken elkaar tegen en daardoor blijven er vermoedens bestaan. Het lijkt wel alsof ze met elke interpretatie veranderen.” 

Is er dan wel één waarheid? Niet noodzakelijk, toont Piglia aan. Doelwit in de nacht openslaan is een spiegelpaleis binnengaan. Piglia laat zijn lezers verward, maar ook verbluft achter. 

Doelwit in de nacht (Ricardo Piglia), Signatuur, 256 p. 

Deze recensie verscheen op 2 oktober in DM Boeken.